TBA – Türkiye Bağımlılık Arşivi; Türkiye’de bağımlılık sorunlarına kalıcı ve etkili çözümler sunacak çalışmalara katkıda bulunmak ve bağımlılık alanında çalışma yapan araştırmacıların ihtiyaç duyduğu bibliyografya ihtiyacını karşılamak üzere hazırlanmıştır.
Bu online arşiv ile araştırmacılara:
- Ayrıntılı arama imkanı ile istenilen verilere daha kolay ulaşım,
- PDF formatında sanal ortamda bulunan tez, makale, rapor gibi eserlere doğrudan ulaşım,
- Künye ekleme ve geri bildirim özellikleri ile bağımlılık bibliyografyasını sürekli geliştirebilme imkanı sunulmuştur.
Alanında önemli bir eksikliği tamamlamak amacıyla hazırlanan bu bibliyografya-online arşivi, Türkiye’de bağımlılık alanında çalışma yapan araştırmacıların istifadesine sunuyor ve bu konuda yapılacak çalışmaların ülkemizdeki bağımlılık sorunlarına kalıcı ve etkili çözümler sunmasını umuyoruz.
Türkiye’de bağımlılık çalışmalarına yönelik artan ilgi, şüphesiz toplumsal alanda yaşanan sorunlardan bağımsız ele alınamayacaktır. Sigara, Alkol, Uyuşturucu Madde bağımlılığı gibi kimyasal bağımlılıkların yanı sıra, internet, cep telefonu, alışveriş bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklar bireysel bir sorun olmanın ötesinde adeta kronik ve karmaşık bir toplumsal soruna doğru evrilmektedir. Bu durum Türkiye’de bahsi geçen bağımlılık alanlarında günümüze kadar yürütülen teorik ve pratik çalışmaların niteliğine ve seyrine dair bir ilginin oluşmasına da zemin hazırlamıştır. Özellikle 2000’li yılların başından itibaren bağımlılık çalışmalarında niceliksel ve niteliksel bir artıştan ve çeşitlilikten söz etmek mümkündür. Bu haliyle Türkiye’de yürütülecek bağımlılık çalışmaları bağlamında; 1923’ten günümüze kadar nasıl bir literatür oluştuğu ve literatürün hangi yönde seyir izlediğinin ortaya çıkartılması, hem alanda eksik kalan temaların belirlenmesi, hem de tekrardan uzak bir akademik üretim sürecinin sağlanabilmesi adına önem arz etmektedir.
“TBA – Türkiye Bağımlılık Arşivi” bağımlılık literatüründe eksikliği hissedilen bibliyografya ihtiyacını karşılamak amacıyla hazırlanmış olup bu çalışma ile bağımlılık alanında yapılacak yeni çalışmalara katkı sunulması hedeflenmiştir.
Çalışmanın hazırlık aşamasında öncelikle, bibliyografya konusunun çerçevesi belirlenerek; kimyasal bağımlılıklar ve davranışsal bağımlılıklar literatüründe yer alan bağlam, kavram ve kullanımlar tespit edilmiş; bu sayede araştırmanın ana gövdesi ortaya çıkartılmıştır.
12 ay süren yoğun ve detaylı bir veri tarama ve tasnif süreci sonunda ortaya çıkan bu çalışma; bağımlılık alanlarında yapılan çalışmaların tematik olarak tasnif edilmesi esasına dayanmaktadır. Bibliyografya çalışmasında temel kategoriler:
- Sigara-Tütün Bağımlılığı,
- Alkol Bağımlılığı,
- Uyuşturucu Bağımlılığı,
- Uçucu Madde Bağımlılığı,
- Medikal Hap Bağımlılığı,
- Bağımlılık Tedavisi ve Bağımlılıkla Mücadele,
- İnternet Bağımlılığı,
- Televizyon Bağımlılığı,
- Bilgisayar Bağımlılığı,
- Cep Telefonu Bağımlılığı,
- Oyun Bağımlılığı,
- Kumar-Bahis Bağımlılığı,
- Yeme-İçme Bağımlılığı,
- Alışveriş Bağımlılığı,
- İş Bağımlılığı,
- Cinsel Bağımlılık şeklinde tasarlanmıştır.
Buna ek olarak aşk bağımlılığı, ilişki bağımlılığı, kleptomani ve koleksiyonculuk gibi diğer başlıkları içeren künyeler de Diğer Bağımlılıklar adı altında ayrıca bir arada değerlendirilmiştir.
Bibliyografyada, bağımlılıkları doğrudan merkeze alan eserler yanında; bağımlılığı oluşturan sebepler, bağımlılık tespit süreçleri ve yöntemleri, bağımlılığın etkileri ve sonuçları, bağımlılık tedavisi, tedavi süreci, tedavi yöntemleri, bağımlılıkla mücadele gibi konuları ele alan eserlere de yer verilmiştir. Ayrıca bağımlılık çalışmalarını ilgilendirecek saha araştırmaları ve laboratuvar çalışmaları da bibliyografyada yer almıştır.
Bibliyografya çalışmasının başlangıç aşamasında, bağımlılık ve bağımlılık türleri ile ilgili bir kavram listesi hazırlanmış ve bunun sonucunda bağımlılık konusunun irtibatlı olduğu yan kavramları da içeren detaylı bir anahtar kelime listesine ulaşılmıştır. Anahtar kavramların belirlenmesinin ardından, üniversite kütüphaneleri başta olmak üzere belli başlı kütüphaneler, veri tabanları, akademik arama motorları ve arşivler ile alanda uzmanlaşan dergiler belirlenerek taranacak kaynaklar belirlenmiştir. Kaynak oluşturma sürecinde sahada emek vermiş, akademik birikim oluşturmuş isim ve kurumlar ayrıca detaylı olarak incelenmiştir. Belirlenen kaynaklar, anahtar kavramlar yardımıyla taranarak, uygun eserler ilgili kategoriye göre veritabanına eklenmiştir.
Araştırma boyunca kullanılan anahtar kelime ve kavramlar listesi şu şekildedir:
Kimyasal bağımlılık konulu eserler taranırken; literatürde yer alan madde bağımlılığı, uyuşturucu bağımlılığı, uyuşturucu madde bağımlılığı, madde kullanımı, madde kötüye kullanımı, madde istismarı, narkotik bağımlılığı, narkotik madde, bağımlılık şiddeti, bağımlılık tedavisi, bağımlılık yapıcı madde, bağımlılıkla mücadele, denetimli serbestlik, tedaviyi reddetme, riskli davranış, zararlı alışkanlık gibi kullanımlar dikkate alınmış bunun yanında; afyon, alkol, akineton, amatem, amfetamin, anti-depresan, asetik anhitrit, aspirin, ativan, bali, barbitürat, bonzai, bira, çakmak gazı, captagon, d-amfetamin, detoksifikasyon, diazem, ecstacy-ekstazi, esrar, eroin, etklorvinol, glutetimid, halüsinojen, hap, heroin, içki, ilaç, imipramin, kafein, kannabis, kenevir, kloralhidrat, kodein, kokain, LAAM, LSD, marihuana, maskalin, meprobama, opiyat-opioid, metadon, metakulalon, metamfetamin, monoaminoksidaz, morfin, nargile, nervium, nitritler, nikotin, psikotrop, psilosibin, rivotril, sedatif-hiptonik, sentetik, serotonin, sigara, stimulant, tetrahidrokannabinol (thc), tiner, toluen, tranxilene, tütün, uçuçu madde, öksürük ilacı, uyku ilaçları, xanax vb. Yine aynı şekilde davranışsal bağımlılıkları araştırmak için bir kullanılan anahtar kavramlar: internet, internet kafe, chat, sosyal medya, facebook, twitter, bilgisyar, ipad, tablet, cep telefonu, iphone, mesaj-sms, televizyon, dizi, kadın programları, LCD, yarışma, oyun, playstation, sanal, sanal kumar, sanal ortam, sanal oyun, moto gp, araba yarışı, formula 1, futbol, bahis, altılı, at yarışı, çekiliş, iddaa, ikramiye, kumar, kumarhane, loto, şans oyunları, alışveriş, AVM, kredi kartı, mastürbasyon, pornografi, seks, cinsel bağımlılık, sübyancılık, pedofili, röntgencilik, iş bağımlılığı, haftasonu çalışma, mesai, mesaiye kalma, yıllık izin, yaz tatili, kola, aspartam, çikolata, fast food, adrenalin, kafein, monosodyum glutamat, çin tuzu, MSG, obezite, sakarin, şeker, yeme içme alışkanlığı, zayıflatan ürünler, aşk bağımlılığı, haz, hız, ilişki bağımlılığı, kleptomani, koleksiyonculuk, mükemmeliyetçilik.
12 aylık yoğun bir çalışma neticesinde 7000’e yakın künye on yedi bağımlılık kategorisine göre arşivlenmiştir.
Arşivleme safhasında oldukça detaylı bir künyeleme sistemi tercih edilmiş, temel künye bilgilerinin yanı sıra ulaşılabilen ayrıntılı bilgiler de veri tabanına eklenmiştir. Bunlar makale ve tezlere ait özetler, içerik, kitap arkası yazıları ve sanal ortamda PDF formatında bulunan eserlere ait adres bilgileridir. Ayrıca literatürde öne çıkan temaların sonradan araştırılmasını kolaylaştırmak için künyeler detaylı bir etiketleme ile sisteme eklenmiştir.
TBA – Türkiye Bağımlılık Arşivi www.bagimlilik.org.tr ile araştırmacılara;
- Ayrıntılı arama imkanı ile istenilen verilere daha kolay ulaşım,
- PDF formatında sanal ortamda bulunan tez, makale, rapor gibi eserlere doğrudan ulaşım,
- Künye ekleme ve geri bildirim özellikleri ile bağımlılık bibliyografyasını sürekli geliştirebilme imkanı sunulmuştur.
