Mekanik ventilasyon herhangi bir sebeple akciğer yaşamsal bir fonksiyon olan solunum işleminin yapay olarak ventilatör adı verilen bir cihaz yardımı ile sürdürülmesidir. Günümüzde özellikle yoğun bakım hekimliğindeki hızlı gelişmeler mekanik ventilasyon uygulamasını tedavinin ayrılmaz bir parçası yapmıştır.
Tarihçe
Yaşam için gerekli iki fonksiyondan biri olan solunum ile ilgili ilk bilgiler Mısır, Çin ve Yunan kaynaklarında dikkat çekmektedir. Batılı kaynakları ele aldığımızda mekanik Ventilasyon uygulamasına ait tarihi gelişim şu şekilde özetlenebilir: İlk kez Hipokrat MÖ. 460 yılında havayı bilimsel olarak değerlendirmiş ve suda boğulma vakalarında nefes borusuna yerleştirilecek bir kanül vasıtasıyla hastaya hava gönderilmesi gerektiğini bildirmiştir. Mekanik ventilasyon uygulamasının ilk örneği ise 1541’de Vesalius tarafından gerçekleştirilmiştir. Vesalius ölmek üzere olan bir köpeği trakeasına yerleştirdiği kanülle havalandırmış ve kalp atışlarındaki düzelmeyi saptamıştır. 1931’de Emerson’ın geliştirdiği Drinker’in benzeri çelik akciğer 1948-49 yıllarındaki Los Angeles Polio epidemilerinde yaygın kullanım alanı bulmuştur. Modern anlamda pozitif basınçlı mekanik ventilasyon ilk olarak, 1952 Danimarka ve 1953’de İsveç’te ortaya çıkan polio epidemilerinde Engström tarafından uygulanmıştır. 1980’den itibaren mikroişlemci ventilatörler hızla yaygınlaşırken “basınç kontrollü” ve “basınç destekli” ventilasyon gibi yeni modlarla günümüze kadar gelinmiştir.
Mekanik Ventilasyon Endikasyonları
- Oksijenizasyon yetmezliği
- Ventilasyon yetmezliği
- Tanısal, cerrahi ve terapotik işlemlerin gerçekleştirilmesi
- Hava yolunu koruyamama.
Mekanik Ventilasyon: Genel Prensipler
- İnspiryumda gaz basınç gradyentine doğru akar,
- Eksalasyon ise pasif bir proçesdir.
- Mekanik Ventilasyon 5 parametrenin interaksiyonuna ve 3 kritik özelliğe bağlıdır
- Ventilator modları spesifik amaçları gerçekleştirmeye yönelik araçlardır
Bu Kritik Özellikler Şunlardır:
- Basınç oluşturma.
- Solunum siklusunu ayarlayan parametre
- İnspiryumun sonunu belirleyen parametre.
Basınç Oluşturma
- Negatif basınçlı ventilasyon.
- Positif basınçlı ventilasyon.
Negatif Basınçlı Ventilasyon
Intratorasik basınç negatifdir. Kapalı bir boşluğa toraksın hapsedilmesi ile uygulanır
- Avantajları: Noninvazifdir ve baro-, volu-, hemo-, travmadan maksimum sakınmayı sağlar
- Dezavantajları: Sadece ventilasyon sağlar, oksijenizasyon sağlamaz ve Akut hastalıkta çok az müdahele şansı var (PEEP yok)
Pozitif Basınçlı Ventilasyon
Intratorasik basınç pozitifdir. Entübasyon gerektirir.
- Avantajları: En yaygın kullanılan basınç, oksijenizasyonu iyileştirebilir
- Dezavantajları: Baro-, volu-, hemo-, travma, infeksiyona yol açabilir.
Solunum Siklusunun Ayarlanması
Total solunum siklusu (Ttot) tek bir parametre ile ayarlanır. Pratik açıdan tüm mekanikler zaman siklusludur. Eğer solunum sayısı 10 /dakika ise: Ttot = 60 saniye / 10 soluk = 6 saniyedir.
Inspirasyon Sonunun Ayarlanması
Zaman Ttot u belirler ve eksalasyon pasif olduğundan: Bir parametre inspiryumu sınırlandırmalıdır. Sıklıkla[uygunsuz olarak] “siklus” veya “kontrol” olarak adlandırılır. En sık 3 sınırlandırıcı parametre: Volum, basınç, I: E oranıdır.
Mekanik Ventilasyonu Kontrol Eden Parametreler
Zaman, Volüm, Basınç, Inspiryum: Ekspiryum oranı (I: E), Akım
Zaman Kısıtlayıcı (Zamanı Kontrol Eden) Ventilasyon:
Gaz istenen inspiratuar zamana ulaşana kadar akar. Basınç, volüm değişken olabilir. Genellikle yüksek frekanslı ventilatuar tekniklerle kullanılır (sıklıkla pediatrik).
Volüm Kısıtlayıcı (Volümü Kontrol Eden) Ventilasyon
Gaz istenen tidal volüme ulaşılana kadar akar. Tidal volüm ve dakika ventilasyon sabitdir. inspiratuar basınçlar ve I: E oranı değişken olacakdır. Yetişkinlerde Mekanik Ventilasyonda en sık kullanılan kısıtlayıcı parametredir.
Basınç Kısıtlayıcı (Basıncın Kontrol Edildiği) Ventilasyon
Gaz istenen inspiratuar basınca ulaşana kadar akar. Basınç sabittir. Tidal volümler ve dakika ventilasyon değişkendir. Akciğerlerin kompliyansına ve rezistansına bağlıdır. Sıklıkla akut akciğer hasarında kullanılır (ARDS).
İnspiryum: Ekspiryum Oranı İle Kısıtlanan (Kontrol Edilen) Ventilasyon
Aslında zaman kısıtlayıcı ventilasyonun bir varyantıdır. Gaz ayarlanmış I: E oranına ulaşılana kadar akar. Tidal volümler and basınçlar değişkendir. Sedasyon ve paralizi gerektirebilir. Ağır obstruktif bozukluğu olan yetişkinlerde veya akut akciğer hasarında kulanılabilir.
Akım Kısıtlayıcı (Akımın Kontrol Edildiği) Ventilasyon
Gaz inspirasyonu belirleyen fiks bir zaman boyunca akar. Gaz basıncının (potensiyel enerji) ventilatörü yönlendirme yeteneği vardır. Savaş alanı ve aero medical uygulamalarda kullanılır.
Mekanik Ventilasyonda Modlar
1)Kontrollü Modlar: “Ne ayarlarsan onu alırsın”. Ventilasyonu tamamen ventilator kontrol eder. PaCO2 hassas kontrol gerektirdiğinde (nadiren) kullanılır.Sıklıkla sedasyon gerektirir.
2) Assiste Modlar: İki form var: Assist kontrol mod ve Aralıklı Zorunlu Ventilasyon (SIMV). En sık kullanılan modlardır. Bu formlar hasta spontan nefes aldığında farklıdır.
Asist Kontrol Mod: Ventilator ayarlanan solunum hızında makine solukları verir.Hastanın spontan solukları ventilatör tarafından asiste edilir. Hastanın başlatmasına yanıt olarak ventilatör tam bir makina soluğu verir. Hastanın soluk sayısını iki katına çıkarması dakika ventilasyonuda 2 katına çıkarır. Kriz durumlarında veya yüksek dakika ventilasyon gerektiren hastalıklarda faydalı.
Aralıklı Zorunlu Ventilasyon: Ventilator ayarlanan solunum hızında makine solukları verir. Hastanın spontan solumasına izin verilir fakat spontan soluk desteklenmez. Volüm, akım ve zaman hasta tarafından ayarlanır. Dakika ventilasyonda daha az dramatik dalgalanmalar olur. Daha fazla konfor sağlar ve sık kullanılan bir moddur.
Spontan Modlar
Makine soluğu yokdur. Sadece hasta soluk alır. Bu nedenle sadece spontan soluyan hastalarda kullanılır. Hasta solukları ayarlanmış bir basınç veya volümde ventilatör tarafından desteklenebilir, ancak makine soluğu yok. Genellikle Mekanik Ventilasyondan ayırmada (Weaning) kullanılır.
1) Sürekli Pozitif Havayolu Basıncı (CPAP)
Hasta fiks ve sürekli bir pozitif havayolu basıncında spontan solur. Basınç destek (PS) ve PEEP in kombinasyonudur. Bu modda solunum işi fazla olabilir.
2) Basınç Destek Modu (PS)
Başlangıçta belli marka ventilatörlerde hava yolu direncini kompanse edebilmek için geliştirilmişti. Weaning yardımcısı olarak kulanılır. Özellikle kondisyonu iyi olamayan hastalarda işe yarar. Hasta soluklarının basınçla desteklenmesidir. Eksalasyon atmosferik basınca karşıdır (veya PEEP). SCUBA regülatörü gibidir. IMV modları ile kombine edilebilir.
Positif Ekspirasyon Sonu Basıncı (Peep)
Mod değildir. CPAP dan geliştirilmiştir (özellikle ARDS için). FRC yi ve oksijenizasyonu arttırır. Hemodinamik ve barotravmatik sonuçları olabilir.
Mekanik Ventilasyona Bağlı Oluşabilecek Komplikasyonlar
- Barotravma
- Hemodinamik etkiler
- İnfeksiyöz komplikasyonlar – nazokomiyal Pnömoniler
- Pulmoner tromboembolizm.
- Havayolu komplikasyonları.
- Gastrointestinal/Hepatik/Renal etkiler.
- Ventilator arızaları.
Mekanik Ventilasyonun Sonlandırılması
- Hasta iyi mi, kötü mü oluyor?
- FiO2 < 0.6 mı?
- PEEP < 5 cm. H2O ile yeterli oksijenlenme varmı?.
- İstirahatte dakika ventilasyon genellikle < 10 litre/dakika.
- Negatif inspiratuar güç < -25 cm. H2O
- Minimal sekresyonve havayolu açıklığını koruyabilir olmak
- Spontan soluma denemesini başarı ile tamamlamak (SBT).
Kaynak:
