Huzurevlerinin Yapılanma Şekilleri ve Yaşlı Hasta Bakımı

Yaşlı kişi, hastalık veya başka bir sebeple bakıma muhtaçlık durumunda olmasa da hastalanma riski ve fiziksel aktivitelerde ki azalma sebebi nedeniyle yardıma ihtiyaç duyma olasılığı bulunan yarı bağımlı bir hale gelmektedir. Bu gibi durumlarda yaşlının bakımını ya aile fertleri ya akrabaları yapmakta ya da yaşlının bakımı için huzurevleri tercih edilmektedir.

Ülkemizde toplumsal anlayış gereği bu ihtiyaçların büyük bir oranı son yıllara kadar yaşlıların aileleri tarafından karşılanmaktaydı. Türk toplumu asırlar boyu ataerkil aile yapısından gelen anlayışı sürdüren topluluk olmakla birlikte, günümüze bakıldığında ataerkil aile yapısını olumsuz yönde etkileyen birçok faktörlerle karşı karşıya gelmiştir. Bu faktörler çevresel, kültürel, siyasi, ekonomik, yönetsel, örf, adet ve kentsel yaşama geçiş ve benzeri şekilde sıralanabilir.

Ataerkil aile yapısının her geçen gün biraz daha çözüldüğü ve çekirdek aile yapısının hızla artış göstermeye başladığı ülkemizde, yaşlı aile fertlerinin bakım ve barınma ihtiyaçları için farklı metotlar seçilmekte ve uygulanmaktadır.

Yaşlılık döneminin en önemli sosyal sorunlarından biri barınma ve bakımdır.

Yaşlı hasta bakımı ve barınması konusunda huzurevleri en çok tercih edilen kurumlar arasında yer bulmuştur. holiganbet Devletimiz, ülkemizde yaşanan aile yapısındaki bu değişim karşısında huzurevlerine duyulan talebi azaltmak, aile birliğini korumak ve ülke ekonomisini olumsuz yönde etkilememek için çeşitli sosyal politikalar uygulamakta olup, bu politikalarını teşvik niteliğinde istikrarlı bir şekilde sürdürmektedir. Bu politikaların yanı sıra Huzurevi Kampüsları kurmakta var olan sosyal talebi karşılamak için azami gayreti göstermektedir. Bu bağlamda Ülkemizde huzurevi hizmetleri Merkezi Yönetim, Yerel Yönetimler ve çeşitli özel işletmeler tarafından verilmekte olup, her bir kurumun kendi içerisinde farklı bir yönetim ve organizasyon yapısı vardır. Oysa geriatri hasta bakımı komplike bir hizmet alanı içerisindedir.

Yaşlı bireylerin tıp hizmeti, hemşirelik hizmeti, bakım hizmeti, sosyal hizmet, yönetsel hizmet vs gibi farklı uzmanlık dallarından kaliteli hizmet alabilmeleri için farklı alanların koordineli bir şekilde organize olarak bir araya gelmeleri gereklidir. Yönetim ve organizasyonda ki koordinasyonun sağlanması hiç kuşkusuz ki hizmetten yararlanan bireylerin faydasına olacaktır.

Farklı özel ve kamu kurumları tarafından verilen huzurevi hizmetleri evrensel standartlara ulaşma konusunda ilerleme gösterme çabası içerisinde olsa da yönetimin tekelden yürütülmemesi sebebi ile uygulamada bir takım güçlükler yaşanmaktadır.

Huzurevinde yaşlıların yaşamlarını sağlıklı, huzurlu ve mutlu olarak sürdürebilmeleri için huzurevi yönetimi ve personelinin konularında uzmanlaşmış olmaları oldukça önemlidir.

Huzurevi çalışanlarının konusunda gerekli teorik ve uygulamalı eğitimleri almış olması hizmetin kalitesini yükselteceği gibi hizmetten yararlanan yaşlılarında yaşam kalitesini olumlu yönde etkileyecektir. Bir kanun dayanağı oluşturularak Ülkemizdeki bütün huzurevlerinde hizmet standartları eşit düzeyde tutulmalı ve ülkenin her bir köşesinde ki huzurevlerine aynı kalite ve standartta hizmetin ulaştırılması sağlanmalıdır.

Bu standartlar;

• Huzurevine yeni kabul edilenlerin uyum sürecini hızlandırma,
• Ruhsal, sosyal ve ekonomik sorunlarını çözümleme,
• Yaşlı-yaşlı, yaşlı-personel, yaşlı-yönetim, yaşlı-yaşlı yakınları ilişkilerini düzenleyici,
• Bu konularda davranış değişikliği sağlamaya yönelik destekleyici programlar geliştirme,
• Ruhsal sorunları tedavi etme,
• Kendine zarar verme eğilimi saptanan yaşlıların tepkilerinin dikkate alınarak koruyucu önlemler geliştirme,
• Gözetimi arttırma,
• Yaşlıların aktif birey olmaları yönünde sosyal etkinlikler düzenleme,
• Ruhsal sorunu olanlar için tedavi planı hazırlama ve gerçekleştirme,
• Üretkenliğini arttırıcı ortam ve mekanlar hazırlama şeklinde olabilir.

Huzurevi Yönetimi ve Personeli bu çalışmalarını, ekip çalışması ilkesi çerçevesinde, sorun çözücü ve yaşlıyı destekleyici bakış açısıyla teşhis ve tedaviye ilişkin önerilerin yer aldığı mesleki çalışma planı hazırlayarak, gerektiğinde çevre desteği de alarak gerçekleştirmeli. Yapılan çalışmalar sonucu uyumsuzluğu ve davranış bozukluğu devam eden yaşlıların, psikiyatrik tedaviden yararlanması sağlanmalıdır.

Mesleki çalışma raporları yaşlı dosyasında arşivlenerek uygun yerlerde muhafaza edilmelidir.

Ülkenin bütün huzurevlerinde mesleki çalışmaların ve uygulanacak programların koordineli ve etkin bir şekilde yürütülmesi amacıyla sosyal hizmet uzmanı ve psikolog meslek elemanlarından oluşan sosyal servis birimleri oluşturulmalıdır. Huzurevinde kaldığı süre içerisinde fiziksel sağlıklarını değişik derecelerde yitirerek, geçici veya sürekli özel bakıma gereksinim duyan yaşlılara, huzurevi bünyesinde oluşturulan özel bakım bölümlerinde hizmet verilmeli ve bu hizmeti veren personellerin alanında gerekli eğitimi tamamlamış kişilerden oluşmasına özen gösterilmelidir. Çünkü özel bakım bölümlerine alınan yaşlıların, yemeklerinin yedirilmesi, banyolarının yaptırılması, günlük ve anlık temizliklerinin yapılması, altı bağlananların temizlenmesi, erkek yaşlıların sakal tıraşının yaptırılması, her gün ve gerektiğinde giysilerinin ve çarşaflarının değiştirilmesi, tırnaklarının kesilmesi, Huzurevi içindeki diğer bölümlere getirilip, götürülmesi, yatak yaraları pansumanının yapılması, ilaçlarının düzenli verilmesi, tansiyon ve enjeksiyon takiplerinin yapılması, sağlık kuruluşlarına sevk edilenlere ve hastanede yatanlara eşlik edici personel verilmesi azami dikkat ve özveriyi gerektirmektedir.

Türkiye’de Yaşlılara Hizmet Veren Kuruluşlar

Ülkemizde toplam 19157 yaşlımız kurum bakım hizmetinden yararlanmaktadır. Huzurevinde ikamet eden yaşlıların%39’u bayan %61’i erkektir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına başlı olarak toplam 107 Huzurevi 11725 kapasitesi bulunmakta olup, 10525 yaşlı hizmet almaktadır. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına ait toplam 2579 kapasiteye sahip 1975 yaşlımız hizmet görmektedir. Gerçek ve Tüzel kişilere ait toplam 9510 kapasiteye sahip 161 adet Huzurevinde 6675 yaşlı hizmet almaktadır.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesinde ki huzurevleri Denetim Hizmetleri Başkanlığınca denetlenmektedir. Kamuya ait diğer huzurevleri bağlı bulundukları Bakanlık ve Belediyeler tarafından, gerçek ve tüzel kişilere ait olan huzurevleri ise İl Müdürlükleri tarafından ilgili yönetmelik uyarınca yılda en az iki defa denetlenmektedir.

Sonuç olarak;

Ülkemizin ataerkil bir aile yapısından geliyor oluşu ve son yıllara kadar bu yapıyı koruması huzurevi gereksinimlerinin büyük ölçüde önüne geçmekteydi. Örf, adet, inanç,  kültürel ve toplumsal sorumluluk aile içerisinde yaşayan yaşlı bireylerin bakım ve barınmasında oldukça etkili olan faktörlerdi. Çağın gerekleri karşısında her şeyin olduğu gibi Türk aile yapısının da değişim göstermesi sonucu, hızla çekirdek aile yapısına geçiş ve aile yaşamı anlayışının değişmesi yaşlı bakımını ve barınmasını olumsuz yönde etkileyerek huzurevlerine olan ihtiyacı arttırmaya başlatmıştır.

Ülkemizde kamu eliyle yürütülen huzurevi hizmetleri Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Yerel Yönetimler tarafından verilmektedir. Ayrıca özel işletmeler tarafından da verilen huzurevi hizmetleri ülke içerisinde birbirinden farklı tüzel kişilikleri olan kurum ve kuruluşlar tarafından yönetilmektedir. Her biri diğerinden bağımsız bütçe ve mali kaynağa sahip kurum ve kuruluşlar arasındaki hizmet kalitesi de değişiklik göstermektedir. Gerek mali kaynakların etkin ve verimli kullanılması konusunda olsun gerekse denetim mekanizmasının efektif bir bitimde işlerliğini sağlama konusunda olsun huzurevi hizmetlerinin tek elden yönetimi gerçekleştirilmesi gereken elzem bir sosyal konudur. Huzurevi hizmetlerinin tek bir merkezden yönetilmesi hizmetin eşit kalitede, eşit oranda, daha az maliyetle ve daha sorunsuz şekilde yürümesini sağlayacaktır.

Hizmetin sürekliliği, ülke düzeyine ihtiyaç oranına göre eşit dağılımı, kaynakların etkinliği ve işlerliği için kamu yönetimi organı vasıtası ile görülmesi en sağlıklı olanıdır.

Bunun için ülke genelinde huzurevi hizmeti veren kurum ve kuruluşların Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olması ve yönetim süreçlerini bağlı bulundukları Bakanlığın talimatlarına uygun gerçekleştirmesi hizmetten faydalanan bireylerin yararına olacaktır. Böylece kaynaklar etkin ve verimli kullanılarak hizmetin kalitesi artacağı gibi maliyet fayda analizlerinde olumlu tablolar görülecek her şeyden önemlisi hizmetten faydalanan bireylerin yaşam kalitesi ve sağlığı olumlu yönde etkilenecektir.

Kaynaklar

• Resmi Gazete, Huzurevi İle Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği, 21.02.2001 Tarih, Sayısı; 24325

• Özel Huzurevleri ve Yaşlı Bakımevleri Hizmet Binası Bünyesinde Bakıma Muhtaç Özürlüler İçin Özel Bakım Açılmasına Dair Genelge, 09.04.2008 Tarih, Sayısı; 1132

• Resmi Gazete, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanun, 23.07.2004 Tarih, Resmi Gazete Sayısı; 25531

• Resmi Gazete, 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 13.07.2005 Tarih, Resmi Gazete Sayısı; 25874.

• www.aile.gov.trErişim Tarihi, 06.01.2014

• Günday, M. Kamu Görevlileri, Ed. Yıldırım T. 219, Anadolu Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Eskişekir, 2008.