Hemşirelerin ve Ebelerin ‘Çocuk İstismar ve İhmali’ Konusunda Bilmesi Gerekenler

Çocuk İstismarı; çocukların beden ve ruh sağlıklarına zarar veren ya da büyüme gelişmesini engelleyen, kaza sonucu olmayan fiziksel, ruhsal ve cinsel açıdan çocuğun toplum ya da devlet tarafından kötü davranışlara maruz kalmasını içeren eylemlerdir.

Çocuk İhmali ise; çocuğun bakımı ile yükümlü olan bireylerin çocuğun beslenme, barınma, sevgi, güven, eğitim vb. temel gereksinimlerini karşılama konusunda görevlerini yapmamaları olarak belirtilmektedir.

İstismar ve ihmali birbirinden ayıran en önemli fark ise istismarın aktif, ihmalin ise pasif olgu olmasıdır.

İstismar ve ihmal fiziksel, duygusal ve cinsel olmak üzere üç ana grup altında toplanmaktadır. Ayrıca bunlara daha sonra internet ve ekonomik istismarda dördüncü ve beşinci bir boyut olarak eklenmiştir. Her ne kadar istismarı gruplandırsak da çocuklar aslında aynı anda bir kaç ya da tüm istismar çeşitlerine maruz kalmaktadır. Aynı zamanda ihmal edilen çocuklar istismara da maruz kalabilmekte ya da istismara yol açabilmektedir. Çocukların cinsel konuda yeteri kadar eğitilmemeleri bir ihmal iken aynı zamanda cinsel istismarın oluşmasında çocuğun kendini koruyamaması, hayır diyememesi ve istismara yönelik güvendiği kişi ve/veya kişiler ile paylaşmaması nedeni ile cinsel istismar oluşmasına neden olmaktadır.

Fiziksel İstismar ve İhmal

En kolay saptanabilen istismar ve ihmal türüdür. Çocuğun her hangi bir kaza olmaksızın hasar görmesi ya da fiziksel cezalandırılması olarak tanımlanırken, çocuğun yaşamı için gerekli olan beslenme, tıbbi bakım, giyim ve korunma gibi temel bakım ihtiyaçlarının karşılanmaması ya da yeterince koruyup kollanmaması olarak tanımlanmaktadır.

Duygusal İstismar ve İhmal

Çocuğun duygusal, sosyal ve kişilik gelişimini engelleyen tüm davranışları içermektedir. Fiziksel istismar ve ihmale göre daha karmaşık ve saptanması güç olan bir istismar ve ihmal türüdür. Çocuğun korkutulması, tehdit edilmesi, aşağılanması, reddedilmesi, sevilmemesi, küçük yaşta çalıştırılmaya başlanması, gösterilen sevgi ve ilginin tutarsızlığı, ihtiyacı olan duygusal ilgi ve yakınlığın gösterilmemesi duygusal istismar ve ihmal olarak tanımlanmaktadır.

Her türlü istismar ve ihmale aile içinde aynı zamanda toplumsal ve kültürel boyutta rastlamak mümkündür. Ayrıca duygusal istismar fiziksel ve cinsel istismar ile iç içe olarak da görülmektedir.

Cinsel İstismar ve İhmali

Yetişkinlerin kendi çıkarları doğrultusunda çocuğun anlamını tam olarak kavrayamadığı cinsel etkinliğe katılması ya da cinsel amaçlı olarak kullanılmasıdır. Çocuğa yöneltilen cinsel istismarı aile içi ve dışı diye iki ana grup altında toplayabiliriz. En fazla görülen cinsel istismar türünün aile içi (ensest) olduğu belirtilmektedir.

Ekonomik İstismar ve İhmal

Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük ücretli iş gücü olarak çalıştırılması aynı zamanda büyüme ve gelişmede gerilik, giyimde mevsimsel konuma uygunsuzluk ve kirlilik, ellerde, yüzde, ayaklarda çatlaklar, kimyasal fiziksel etkenli yaralanmalar, sürekli hastalanma, halsizlik, fiziksel ve tıbbi ihtiyaçların ihmal edilmesi bu grubun içinde de yer almaktadır.

İnternette İstismar

Çocukların internette karşılaşabilecekleri riskler vardır. Bunlardan en önemlisi cinsel içerikli sitelere girerek erişkinlerin cinsel tekliflerine maruz kalmaları ve daha sonra cinsel açıdan istismar edilmeleridir. Günümüzde neredeyse yirmi beş milyondan fazla çocuk bilgisayar başında saatler geçirmekte ve bunun büyük bir bölümünü de internette gezinerek olmaktadır. Karşı cinsi ve cinselliği doğru tanımayan çocuklar yetişkinlerin cinsel istismarına maruz kalmakta ve belki de gelecekleri için çok tehlikeli adımlar atabilmektedirler.

İnternet kullanıcılarının arama motorlarından sorguladıkları anahtar sözcüklerin listelendiği rapora göre, en çok arama yapılan 200 anahtar sözcüğün 82’si pornografi ile ilişkilidir.

Bu tür içeriklerle çocukların karşılaşması oldukça kolay ve yüksek olasılıktadır. Çocuklarla cinsel ilişkiye girmek isteyen erişkinlerin çocukların sık kullandığı odalarına girdiği ve karşılaştıkları çocuklara erotik resimler ve videolar göndererek gerçek ortamlarda buluşma teklifleri yapabilmektedirler. Küçük çocuklarla cinsel ilişkiye girmekten haz alma ve ilişkiye girme olarak tanımlanan pedofili üzerine 7.650 sansürlenmiş site olduğu ve her geçen gün yenilerinin eklendiği belirtilmektedir.

Sizinle bir araştırma bulgusunu paylaşalım.

Son yıllarda dünyada çocuk istismarı konusu gerek tıbbi, gerekse toplumsal açıdan giderek önem kazanmaya başlamıştır. Bu durum Türkiye için de geçerlidir. Konunun yeterince bildirilmemesi, tanı konulmasındaki güçlükler, yadsınması ve gizli kalması sorunun önemini daha da artırmaktadır.

Çalışmanın amacı, çocuklara uygulanan istismar düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesidir.

Yöntem: Araştırma kesitsel tiptedir. Veriler 10.05.2010-10.07.2010 tarihleri arasında toplandı. Araştırma Türkiye’de batı Anadolu bölgesinde bulunan Manisa ve iç Anadolu bölgesinde bulunan Sivas illerinde yürütüldü ve her ilden 300 anneye, toplamda 600 anneye ulaşıldı. Verilerin toplanmasında üç form kullanıldı: sosyodemografik anket formu, istismar anket formu ve Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği.

Sonuçlar: Çalışmada toplam 878 çocuğun annesine ulaşıldı. Çalışmada çocukların % 64.8’inin fiziksel istismara, %63.3’ünün duygusal istismara, %36.0’ının fiziksel ihmale, %7.0’ının duygusal ihmale maruz kaldığı belirlendi.

Tartışma: Çalışmada sosyoekonomik düzeyi düşük, kocasından şiddet gören, çocukluğunda ebeveynlerinden şiddet gören ve benlik saygısı düşük olan kadınların çocuklarına daha fazla şiddet uyguladıkları belirlenmiştir. Bu sorun ancak ailelerin ve toplumun şiddetin önlenmesine yönelik eğitilmesi, danışmanlık hizmetlerinin verilmesi ve destek sistemlerinin sağlanması ile çözümlenebilir. Bu konuda sağlık çalışanlarına önemli görevler düşmektedir.

Geleceğimiz olan çocuklar konusunda onlar kadar hassas davranırsak, sapkın bir toplum yaratmanın da önüne geçmiş olabiliriz.

Sevgiyle kalın…

Kaynaklar

1. Altıparmak S, Yıldırım G, Yardımcı F, Ergin D. Anadolu Psikiyatri Derg. 2013; 14(4): 354-361

2. Gürhan N. Her Yönüyle Çocuk İstismar Ve İhmali (Sağlık-Yasa-Eğitim Ve Aile Boyutu). 2015:16-17