Acil Sağlık Hizmetlerinin Amaç Dışı Kullanımı ve Hizmetten Faydalanmak İsteyen Bireylerin Bedavacılık Sorunu

112 Acil Sağlık Hizmetlerinin ücretsiz oluşu ve bununla birlikte hizmetten faydalananların karşılığında hiçbir ücret ödememesi bedavacılık sorunu da ortaya çıkarmaktadır.

Hizmetin, maliyet finansmanı ise devletin transfer harcama kalemleri aracılığıyla karşılanmaktadır. Kamu hizmetlerinin bedava olduğu alanlarda, toplumun her ferdinin kamu hizmetinden maksimum faydayı sağlamak için aynı yönde hareket etmesi, kamu malını yıpratmaktadır. Toplum fertlerinin, tam kamusal mal ve hizmetlerin durumunu düşünmeden faydalarını maksimize etmeye yönelik yapmış oldukları davranış sonucunda kamu malının zarar görmesi, ortakların trajedisi olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, belediye parkları tüm halkın hizmetine açıktır. Toplumun hiçbir ferdi bu hizmetten mahrum bırakılamaz (dışlanamama maliyeti). Dışlanamama maliyetinin neticesinde banklar kırılmış, çizilmiş, salıncaklar kopmuş ve kamu malı zarar görmüştür. Bu ve benzeri durumlarla sık sık karşılaşılmaktadır. Bireylerin faydalarını maksimize etme çabaları sonucu belediye parkına vermiş oldukları zarar ortakların trajedisinin çarpıcı örneklerinden biridir.

112 Acil Sağlık Hizmetleri her ne kadar tam kamusal mal ve hizmetler arasında yer almasa da bedavacılık sorunu ve bireylerin faydalarını maksimize etme çabaları acil sağlık hizmetinin yıpratılmasına sebebiyet vermektedir.

Acil sağlık hizmetlerinde yaşanan bu vahim tablo gerçek ihtiyaç sahiplerinin (Kalp Krizleri, Travmalar, Kurşunlanmalar, Trafik Kazaları vb) hizmetten faydalanmalarını geciktirmektedir.

112 Acil Servis Hizmetlerinin vermiş olduğu hizmetlerden, toplumun hiçbir ferdinin dışlanmaması ve hizmetin faydasından yararlanan veya yararlanmak isteyen bireylerin ücret ödememesi, 112 Acil Sağlık Hizmetlerine olan talebi artırmaktadır. Bu durum ise 112 Acil Sağlık Hizmetleri gibi hayati önem taşıyan bir hizmetin görülmesinde, bedavacılık sorununun sebep olacağı telafisi güç ve imkansız (Ölüm, Organ Kayıpları, Felçler vb) zararların ortaya çıkmasına kuvvetle muhtemel zemin hazırlamaktadır. Dışlanamama maliyeti gereği bir anlamda tam kamusal mal ve hizmetler grubuna giren 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde arz-talep dengesini sağlamak oldukça güçtür. Acil sağlık hizmetlerinde statik durumun söz konusu olmaması ve her zaman dinamik durumun geçerli olması arz-talep dengesinin kurulamamasını zora sokmaktadır. Örneğin, bir ilde 1 ay içerisinde ortalama acil vaka sayısı bir önceki veya bir sonraki aydaki acil vaka sayısından düşük olabilir. Bu durumun aksi olarak acil vaka sayısı bir önceki veya bir sonraki aya göre fazlada olabilir. Bir saat veya bir dakika vb. gibi zaman diliminde büyük patlamalar yaşanabilir, komplike trafik kazaları olabilir ve doğal afetler gelişebilir. Bu tür örnekleri çoğaltmak mümkündür. Acil sağlık hizmetlerinde gün içerisinde kaç vaka yapılacağı önceden tahmin edilemez ve planlanamaz.  İşte bu gibi sebepler acil sağlık hizmetlerinin dinamik bir durum olduğunu en açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Acil sağlık hizmetlerinde, dinamik durum göz önüne alınarak var olan ve olası var olabilecek acil durumlar için (Kalp Krizleri, Solunum Sıkıntıları, Trafik Kazaları, Afetler vb) tam donanımlı acil yardım ambulanslarının her an teyakkuz halinde bulundurulması gereklidir. Her an olası acil hasta ve yaralıların olabileceği düşüncesinden yola çıkarak, acil yardım ambulanslarının amaç dışı kullanılmamasına (Acil durumda olmayan Hastalar vb.) özen gösterilmelidir.

112 Acil Sağlık Hizmetlerinde Amaç Dışı Kullanımın Önlenmesi

112 Acil Sağlık Hizmetlerinde yaşanılan sorunların çözülmesi ve acil sağlık hizmetlerinin aksamadan devam ettirilmesi için bedavacılık sorununun ve dışlanamama maliyetinin engellenmesine yönelik çalışmaların başlatılması gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı’nın,  27.01.2012/ B.10.0.THG.0.83.00.03- 211.99- 01.01/3931 Tarih ve Sayılı, “Acil Sağlık Hizmetlerinde Yeşil Alan Uygulaması” adlı genelge yayınlanmış ve bu genelgeye göre; ayaktan başvuran, genel durumu itibariyle stabil olan ve ayaktan tedavisi sağlanabilecek basit sağlık sorunları bulunan hastalar, hafif derecedeki her türlü ağrısı, aktif yakınması olmayan düşük riskli hastalık öyküsü, genel durumu ve hayati bulguları stabil olan bu tip hastalar yüksek risk taşımayıp;  her türlü basit belirti, basit yaralar-küçük sıyrıklar, dikiş gerektirmeyen basit kesiler, kronik belirtileri olan ve genel durumu iyi olan davranışsal ve psikolojik bozukluklara giren ve bu şikayetlerle acil servislere başvuran tüm hastaların, ilk müracaatta acil hasta olarak değerlendirilerek acil servislere kabul edilmesi ve buna göre işlem yapılmasının altı çizilerek vurgulanmaktadır. Ancak yapılan muayenesi sonucunda hekim değerlendirmesine göre yeşil alan muayenesi kapsamına girdiği belirlenen hastalar için 520.021 Kodu ile tanımlanan “Yeşil Alan Muayenesi” kodlama işlemi yapılmaktadır. Bu kodlama işlemi, hastanın acil servisteki işlemleri tamamlandıktan sonra uygulanmaktadır. Hekim tarafından hastanın sağlığının acil bir durumu gerektirmediği uygun görülmesi halinde, hasta reçete edilen ilacını eczaneden alırken normal şekilde poliklinik hizmeti alan hasta ile aynı ücret farkını ödemektedir. Hekim tarafından hastanın sağlık durumunun acil olduğu kanısına varılır ve acil kodlaması yapılır ise hasta reçete edilen ilacı alırken herhangi bir fark ödemek zorunda kalmayacaktır. Bu uygulama ile acil servislere gereksiz yere hasta başvurusunun önlenmesi ve gerçek ihtiyaç sahiplerinin zamanında ve kaliteli bir hizmet alması hedeflenmektedir.

Sağlık Hizmetlerinde Yeşil Alan Uygulaması yöntemine 112 Acil Sağlık Hizmetlerinin de dahil edilmesi gereksiz vaka çıkışlarını büyük ölçüde önleyecektir. 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde hastanın her zaman yerinde değerlendirilmesi mümkün olmayabilir. Hastanın durumunun acil olmadığı açık ve bariz bir şekilde tespit edilse dahi hasta ve yakınlarının ısrarlı davranışları veya toplumsal baskı nedeni ile hastanın, hastane aciline sevkini gerektiren durum söz konusu olabilir. Bu ve benzeri durumlarda 112 İl Ambulans Servisi, acil yardım ambulanslarından amaç dışı yararlanmak isteyen bireylerin, acil yardım ambulansı ile hastane aciline sevk edilmesi halinde, hastane hekimi tarafından yapılan ilk muayene sonucunda hastanın durumunun acil olmadığı kanısına vardığı haller olabilecektir. Bu ve benzeri (sağlık durumu acil olmayan) hastaların acil servisteki işlemleri tamamlandıktan sonra hekim tarafından kodlama işlemi yapılırken hasta sevkinin acil yardım ambulansı ile yapıldığının belirtilmesi ve hastanın reçete edilen ilacını eczaneden almak için işlem yapması halinde ayriyeten ambulans sevk ücreti ödemesi yükümlülüğünün uygulanır kılınması 112 Acil Sağlık Hizmetlerinden gereksiz yere faydalanma çabalarını büyük ölçüde önleyecektir. Bu tür önlemin alınması bedavacılık sorununu ve kamu malının yıpranma boyutunu en aza indireceği gibi kamu harcama kalemlerinden acil sağlık hizmetlerine ayrılan paydan tasarruf sağlanmasını olumlu yönde değiştirecektir.

Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde yeşil alan uygulamasına geçilmesi hastane acil servislerinde gereksiz yığılmaların büyük ölçüde önüne geçebilme ve 112 Acil Yardım Ambulanslarının gereksiz yere işgal edilmesi gibi amaç dışı kullanımı önleme açısından faydalı olacaktır. Söz konusu uygulamanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesi amaç dışı kullanımın önüne geçerek gerçek ihtiyaç sahiplerinin hizmetten olağan süre zarfında faydalanmalarına olanak sağlayacaktır.

Zaman yönetiminin iyi sağlanarak istenilen çıktının elde edilmesi, riskli bir kamu hizmeti olan acil sağlık hizmetlerinde ki kaliteyi artıracaktır. Böylece vakalara ulaşma süreleri daha kısalacağı gibi sağlık sistemindeki harcama kalemleri azaltılarak sağlık mottobet harcamalarında tasarruf sağlanacaktır.

**

Sen de Topluluğumuzun Bir Parçası Ol

Yazarlık başvurusunu ile ilgili açıklayıcı bilgilere buradan ulaşabilir.
Direkt başvuruyu ise aşağıdaki linkten yapabilirsiniz.
https://goo.gl/forms/7gtKei53ddxYgTfG3

Kaynaklar:

1. T.C Anayasası, 2010 Yılı Değişikliği, T.C Anayasası El Kitabı, 2010.

2. Günday, M. Kamu Görevlileri, Ed. Yıldırım T. 219, Anadolu Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Eskişekir, 2008

3. Acil Tıp Teknisyenleri ve Teknikerleri Derneği. http://www.attder.org.tr. Son Eklenme Tarihi 05.01.2017

4. Acil Sağlık Hizmetlerinde Yeşil Alan Uygulaması Genelge, Tarih; 27.01.2012, Sayı: 3931, http://www.resmi-gazete.org,  Erişim Tarihi: 14.01.2017.

5. Resmi Gazete, Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği, 11 Mayıs 2000, Sayısı: 24046 http://www.resmi-gazete.org, Erişim Tarihi: 12.01.2017.