Ameliyathane Hemşireliğinde Yetkinlik

Hemşirelik kuramcısı olan Dr. Patricia Benner tarafından  geliştirilmiş olan “ From Novice to Expert”  modelinde hemşireler için, yeni çalışandan uzman çalışana kadar betlike 5 derecelendirme yapılmaktadır (13). Bu sıralama şu şekildedir;

1. Acemi; Hiçbir deneyimi olmayan, bağımlı ve görevleri yerine getirmek için yardım alan hemşire.
2. Gelişmiş Acemi; Tekrarlayan olaylar ile ilgili deneyimi olan, bu deneyimleri eylemler ile eşleştirebilen ve kabul edilebilir bir performans gösteren hemşire.
3. Yetkili; Aynı bölümde veya benzer bölümlerde 2-3 yıl deneyime sahip, uzun vadeli hedeflerin daha fazla farkında, eylemleri bilinçli, soyuta dayalı  ve analitik düşünebilen, planlama yapabilen ve olayları perspektif açıdan değerlendirebilen, verimliliği ve organizasyonu sağlamak için daha fazla yardımcı olan hemşire.
4. Yeterli; Bütün durumları algılayan ve olduğu gibi anlayan, bütüncül bir anlayış geliştirmiş, karar alma süreci daha fazla gelişmiş, bazı durumlarda beklemeyi ve planlarını nasıl değiştireceğini deneyimlerinden öğrenmiş hemşire.
5. Uzman; Durumları bağlamak ve eylemleri belirlemek için ilkeler ve kurallara dayanan, deneyimi daha fazla arka planda olan, problemlere alternatif çözümler geliştirebilen,  performansının  yüksek, akışkan ve esnek  olduğunun farkında olan hemşire (13).

Dr. Patricia Benner’ın çalışmasına benzer Türkiye’de Acıbadem Sağlık Grubu’nda spesifik olarak ameliyathane hemşireliği için yetkinlik düzeyleri 4 grupta yapılmıştır (12) Bu yetkinlik düzeyleri;

1. Temel Yetkinlik (0-1 yıl)
2. Orta Düzey Yetkinlik (1-3 yıl)
3. Uzmanlık (3-5 yıl)
4. İleri Uzmanlık (5 yıl üzeri)

İşe yeni başlamış kişiler tek başına scrub olarak ameliyata girmeden önce ikinci scrub olarak ameliyata girer. Klinik Eğitim Hemşiresi, Sorumlu Hemşire ve deneyimli hemşirelerin gözlemleri sonucu yetkin olduğuna karar verilirse tek başına scrub olarak ameliyata girmeye başlarlar. Deneme süreci olumlu geçmiş kişiler temel yetkinlik gerektiren ameliyatlara scrub olarak deneyimli bir sirküle hemşire ile  girmeye başlar.  Temel ve orta düzey yetkinlik ameliyatlarına girebilen kişiler uzmanlık ve ileri uzmanlık düzeyi ameliyatlarını bilen kişilerle nöbet tutmaya başlayabilir. Kişilerin bir sonraki yetkinlik düzeyine hazırlanmalarında kişisel gelişim planlarından yararlanılır. Hedef, süreçten sorumlu kişi ve bu hedefe ulaşmak için gereken süre belirtilerek gelişimin bu plan doğrultusunda olması sağlanır. Kişi bu hedeflenen sürede gelişim planını tamamlayamamışsa gelişim planı yeniden gözden geçirilerek süre uzatılması ya da planda değişiklik yapılması yoluna gidilir

Acıbadem Sağlık Grubu Ameliyathane Hemşireleri Yetkinlik Geliştirme Programı şu şekilde tanımlanmaktadır;

1. TEMEL YETKİNLİK DÜZEYİ (0-1 YIL)

Ameliyatlar:

• Tonsil adenoid – SMR – Küçük kemik implant çıkarma – El yumuşak doku ameliyatları – Rinoplasti – Anal ameliyatlar – Biopsiler – Kesi tamiri – Sünnet – Koterizasyonlar

Kriterler:

• Ameliyat akışını bilmek – Scrub olarak vakayı asiste etmek – Sirküle olarak vakayı asiste etmek – Kullanılan set ve malzemeleri bilmek – Cihazların kullanımını bilmek – Hekimlere göre değişiklikleri bilmek

2. ORTA DÜZEY YETKİNLİK (1-3 YIL)

Ameliyatlar:

• Abd. Histerektomi – Vag. Histerektomi – Sectio – Plastik ameliyatlar (abd. Mamo) – Tiroid, paratiroid – Parotis ameliyatı – Meme ameliyatları – Kulak ameliyatı – FESS – Damar sinir tamirleri

Kriterler:

• Ameliyat akışını bilmek – Scrub olarak vakayı asiste etmek – Sirküle olarak vakayı asiste etmek – Kullanılan set ve malzemeleri bilmek – Cihazların kullanımını bilmek – Hekimlere göre değişiklikleri bilmek

3. UZMANLIK GEREKTİREN YETKİNLİK DÜZEYİ (3-5 YIL)

Ameliyatlar:

• Beyin tm – Ganz – Transsfenoidal Hipofiz – VATS – Lap.vaginal histerektomi – Kc.rezeksiyon – Lap.kolon – Lap.hiatal hernie – Lomber servikal füzyon – Lap.üroloji ameliyatları – Sürrenal ameliyatı – Kolon rezeksiyonları – Mide ameliyatları – ÖÇB+OATS – Koroner ameliyatlar – Kapak ameliyatları – Vertebra cerrahisi – Endo üroloji – Omuz ameliyatları – Osteosentezler – Yüz kırıkları, çene ameliyatları – FAKO – Şaşılık – Dekolman – Mediastinoskopi – Disk hernie – Histereskopi – Lap.hernie – Lap.kese – Lap.appendektomi

Kriterler:

• Ameliyat akışını bilmek – Scrub olarak vakayı asiste etmek – Sirküle olarak vakayı asiste etmek  – Kullanılan set ve malzemeleri bilmek – Cihazların kullanımını bilmek – Hekimlere göre değişiklikleri bilmek

4. İLERİ UZMANLIK DÜZEYİ (5 YIL ÜZERİ)

Ameliyatlar:

• Pediatrik kalp ameliyatları  – Vitrektomi – Perkütan – Total protezler – Anevrizma – İntraoperatif MR’ lı tm ameliyatları – Navigasyonlu tm ameliyatları – Lobektomi – Whipple – Wertheim – Radikal üroloji ameliyatları
• KBB tm ameliyatları

Kriterler:

• Ameliyat akışını bilmek – Scrub olarak vakayı asiste etmek – Sirküle olarak vakayı asiste etmek – Kullanılan set ve malzemeleri bilmek – Cihazların kullanımını bilmek – Hekimlere göre değişiklikleri bilmek (12).

Literatürlerden de anlaşıldığı üzere hemşirelik mesleğinde deneyim önemlidir ancak değişen ve gelişen teknolojide kişilerin sürekli eğitim programlarına dahil edilmeleri ve bu eğitim programları ile bakım kalitesi artmaktadır. Kamu kurumlarında, literatür bilgilerine dayanılarak kişilerin mesleki anlamda eğitilmeleri ve sürekli eğitimlerinin planlanması hastaların kaliteli bakım almasını sağlayacaktır.

Kaynaklar

1. Bağda M. A. (2014). Ameliyathanede işbaşında oryantasyon eğitimi. ameliyathanehemsireligi.sempozyumu.org/sunumlar.html/ Erişim tarihi: 01.08.2014.

2. Akyüz N. ( 2014). Hemşirelik eğitiminde ameliyathane hemşireliği; Türkiye modelleri. ameliyathanehemsireligi.sempozyumu.org/sunumlar.html/  Erişim tarihi: 01.08.2014.

3. Ulupınar Alıcı S., Çakır A. (2009). Hemşirelerin özel bir hastanede uygulanan klinik oryantasyon programına ilişkin görüşleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(1); 45-56.

4. Levett Jones TL. (2005). Continuing education for nurses: A necesisty or a nicety?. The Journal of Continuing Education in Nursing, 36(5); 229-233.

5. Çevik E. (2012). Ameliyathanede Hastaların Hemşirelik Bakım Kalitesi Hakkında Düşüncelerinin ve Kaygı Düzeylerinin Belirlenmesi. T.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, (Danışman: Doç. Dr. ÜY Fındık).

6. İnanır İ., Yıldırım S. (2009). Acıbadem sağlık grubunda ameliyathane hemşireleri oryantasyon ve yetkinlik geliştirme programı. www.acibademhemsirelik.com/bilimsel_calisma/calisma_6.pdf  Erişim tarihi: 25.07.2014.

7. Benner P. (1982). From Novice to Expert. The American Journal of Nursing, 82 (3); 402-407

8. Aslan FE, Öntürk ZK. (2011). Güvenli ameliyathane ortamı: Biyolojik, kimyasal, fiziksel ve psikososyal riskler, etkileri ve önlemleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 4 (1): 133-140.

9. Kanan N, Aksoy G, Akyolcu N. (2000). Ameliyathane hemşireliğinde oryantasyon programının önemi. Hemşirelik Forumu Dergisi, 3 (6): 8-11.