Her bir gelişim veya farklı bir kuram; insan gelişiminin özellikle sadece bir alanını odak noktası olarak ele alır ve bu odak noktayı diğer alanlarla da bütünleştirecek şekilde ortaya koyar.
Piaget, bilişsel gelişimi dört evreye ayırmıştır.Piaget’e göre çocuk bir dönemde kazanması gereken tüm gerekli bilişsel yapılarını oluşturduğunda o dönemdeki gelişimini tamamlamaktadır. Piaget tüm çocukların bu gelişim aşamalarının sırasıyla geçirmesi gerektiğine inanmaktadır. Bir gelişim dönemini atlayarak diğerine geçemez. Ancak çocukların gelişim dönemlerine girme ve tamamlama yaşları birbirinden farklılık gösterebilir.
Zihinsel Gelişim Dönemleri
Piaget, bilişsel gelişimde dört evreye ayırmıştır. Bunlar;
- Duyusal-Hareket Dönemi (0–2 Yaş)
- İşlem Öncesi Dönem (2–7 yaş)
- Somut İşlemler Dönemi (7–11yaş)
- Soyut İşlemler Dönemi (11 yaş ve üstü)
- Duyusal-Hareket Dönemi (0–2 Yaş)
1. Duyusal-Hareket Dönemi (0–2 Yaş)
Bebeklik dönemi olarak tanımlanan 0-2 yaş arası, çocuğun, fiziksel, zihinsel ve duygusal yönden en hızlı geliştiği dönemdir. Bebek bu dönemde duyarak, hissederek, yaparak dünyayı öğrenmektedir. En önemli işi duyu organlarının bilincine kavuşmak, bedeninin farkına varmak, onu istediği gibi kullanabilmeyi öğrenmektir.
Bu aşamada dış dünyayı keşfetmede duyularını görebilmeyi, hissetmeyi ve motor becerileri olarak kol, bacak ve vücudunun diğer bölümlerini hareket ettirebilmeyi kullandığından bu döneme duyusal-motor adı verilmektedir. Bu dönemde bebek önceleri refleksleri ile hareket ederken, iki yaşına geldiğinde artık yavaş yavaş düşünmeye başlamaktadır. Dönem sonunda yürüyebilir ve beden hareketlerini istediği şekilde yönlendirebilir.
Bu aşama çocuğun temel dediğimiz yapısını oluşturduğu için bu aşamaya sonra daha açıklayıcı değineceğiz.
2. İşlem Öncesi Dönem (2–7 Yaş)
Çocukta, bu evrede birbirine karşıt eşzamanlı iki eğilim arasında bir seçim yapabilme yetisi gelişmektedir. Dışarıdan yapılan denetim ve öğretiler çocuğun seçim yapabilme yetisini aşırı uçlara götürmeyecek biçimde güven verici olmalıdır. Anne-babanın davranışları çocuğun seçim yapma yetisini, özerklik duygusunu zedelememelidir. Çocuk, içinde bulunduğu toplumun beklentilerine göre bazı şeyleri yapmayı öğrenirken ağır utandırmalar ve cezalarla karşılaşırsa utanç ve suçluluk duyguları yerleşebilir. Bu duyguların etkisi ile seçim yapabilme ve irade yetilerinin gelişmesi kösteklenebilir.
Oyun çağı olarak da adlandırılan bu evrede çocuk artık bene dönük (egosantrik) bir durumdan topluma dönük (sosyosantrik) bir duruma doğru hızla ilerlemektedir.
Konuşma kazanılmaya başlar. Çocuklar bu dönemde, mantık kurallarına uygun düşünme yerine, sezgilerine dayalı olarak akıl yürütme ve problemleri sezgileriyle çözmeye çalışırlar. Çocuklar dil aracılığı ile üretilen semboller ile bu sembollerin temsil ettikleri nesneler arasındaki ilişkileri kurmaya başlamaktadırlar. İşlemleri tersine çeviremezler. Büyüsel ve doğaüstü düşünce tarzı çocuğun zengin hayal gücü nedeniyle bazen hayali bir arkadaşa sahip oldukları gözlemlenebilir.
3. Somut İşlemler Dönemi (7–11 Yaş)
Çocuğun bilişsel yetileri (algı, bellek…) giderek gerçeğe daha uygun değerlendirmeler yapabilecek düzeye gelir. Zamanı, yeri, çevreyi tanıması olgunlaşır. Eski çocuksu ağlamaları, çırpınmaları yerine daha denetimli duygu dışavurumları geçer.
Tersine çevirebilme özelliğini kazanmıştır. Bununla birlikte iki yönlü düşünme becerisini de kazanmış demektir. Nesnenin korunumunu kazanırlar. Problemlere mantıklı çözümlerin getirildiği dönemdir. Çocuklar, kuralları anlayabilirler. Neden sonuç ilişkisi kurabilir. Fakat çoğunlukla somut nesneler üzerinde düşünürler. Soyut olan, elle tutulup, gözle görülmeyen işlemleri yapamaz.
4. Soyut İşlemler Dönemi (11 Yaş ve Üstü)
Soyut düşünce evresi Piaget’e göre zihin gelişiminin en son dönemidir. Çocuk artık her eurocasino türlü problemi çözebilmek için çıkarsama ve yargılama becerilerine sahiptir. Yapısal olarak bir yetişkinle aynı zihinsel süreçleri kullanmaktadır. Bir olayın çok değişik yönlerini görebilmeleri ve bilgiyi soyut olarak üretebilmeleridir.
Piaget’e göre ergenlikte beynin olgunluğu, işlemleri yapmaya uygun hale gelmekle birlikte, soyut işlemleri yapabilmesi çevresel taleplere bağlıdır. Birey artık varsayımlar üzerinden de işlemler yapar. Planlamalar yapabilir, olmamış bir olayı düşünebilir. Toplumun yapısıyla, felsefesiyle, politikayla ilgilenir: bir değerler sistemi örgütlemeye yönelirler. Bir olayın çok değişik yönlerini görebilirler ve bilgiyi soyut olarak üretebilirler
